ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2
Το 2007 κυκλοφόρησε η συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, ένα βιβλίο με δέκα αστυνομικές ιστορίες οι περισσότερες από τις οποίες είναι γραμμένες από νέους συγγραφείς. Ένα χρόνο αργότερα ακολούθησε το ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 που είναι ανάλογου περιεχομένου. Όπως στο πρώτο έτσι και στο δεύτερο βιβλίο την επιμέλεια ανέλαβε ο δημοσιογράφος Ανταίος Χρυσοστομίδης. Και οι δύο αυτές συλλογές κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.
Σε αντίθεση με το πρώτο βιβλίο ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, όπου παρουσιάζονται ιστορίες δέκα συγγραφέων, οι συμμετέχοντες στη συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 είναι δεκατρείς. Κάποιοι από τους συγγραφείς που είχαν συμμετάσχει και στην πρώτη συλλογή, έχουν δώσει κείμενά τους και στην παρούσα. Πρόκειται για τους Ανδρέα Αποστολίδη, Αθηνά Κακούρη, Πέτρο Μάρκαρη, Πέτρο Μαρτινίδη, Τιτίνα Δανέλλη και Φίλιππο Φιλίππου. Από τους υπόλοιπους, άλλοι είναι ήδη γνωστοί και άλλοι, μ’ όλο που ήταν ήδη παρόντες στα Γράμματα, εμφανίζονται για πρώτη φορά στον χώρο της Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Εξαίρεση αποτελεί ο Ιερώνυμος Λύκαρης, ο οποίος, με το κείμενό του ΚΑΝΕΝΑ ΕΛΕΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΡΟΥΣ ΜΑΣ ΦΙΛΟΥΣ, κάνει εδώ το συγγραφικό του ντεμπούτο.
Στο πρώτο βιβλίο τα στοιχεία του ψυχογραφήματος κι αυτά του αστυνομικού μυστηρίου φαίνεται να παίζουν εξίσου ουσιαστικό ρόλο, γιατί υπάρχουν στιγμές που το ψυχογράφημα βοηθάει ώστε να ενεργοποιηθεί η φαντασία του αναγνώστη και να φτάσει μόνος του στη λύση. Αντίθετα, στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 τα στοιχεία που συνθέτουν το ψυχογράφημα είναι εντονότερα εκείνων της κλασικά αστυνομικής πλοκής. Πολλά από τα διηγήματα που δημοσιεύονται σε αυτή τη συλλογή δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως αστυνομικές ιστορίες με την τυπική έννοια του όρου. Αν επιχειρούσαμε κάτι τέτοιο, θα διαπιστώναμε πως συχνά υπάρχουν σημεία που φαίνονται ως κενά και ασάφειες και τα οποία δυσκολεύουν τον αναγνώστη να καταλάβει πού οδηγεί τα πράγματα ο συγγραφέας. Για παράδειγμα, το διήγημα του Ανδρέα Αποστολίδη IN THE PINEWOOD, με την πρώτη ματιά δεν φαίνεται να έχει καμιά απολύτως συνοχή, αλλά τελικά αποδεικνύεται ότι πρόκειται για τις περιπτώσεις διαφόρων εγκληματικών τύπων οι οποίοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, κατορθώνουν να επιπλέουν στην κοινωνία. Επίσης ασαφείς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι ιστορίες ΒΑΘΙΑ ΓΑΛΑΖΙΑ ΛΙΜΝΗ του Φίλιππα Φιλίππου, Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ της Τιτίνας Δανέλλη και ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΔΟΥΝΑΒΗΣ του Μανόλη Πιμπλή. Παρόμοια χαρακτηριστικά παρουσιάζει και το διήγημα του Κώστα Κατσουλάρη ΨΥΧΗ ΦΟΝΙΑ.
Το γεγονός πως σε ορισμένες ιστορίες ο αναγνώστης ανακαλύπτει κενά και ασάφειες, οφείλεται μάλλον στο ότι πολλοί από τους συγγραφείς της παρούσης συλλογής ενδιαφέρονται περισσότερο να προβάλουν τα αίτια που ‘καλλιεργούν’ στον άνθρωπο τη ροπή προς το έγκλημα (εύκολος πλουτισμός, κοινωνική άνοδος με αθέμιτα μέσα κ.λ.π.), παρά για το αν η λύση που δίνεται παραπέμπει σε αποτελέσματα που έχουν προκύψει από αστυνομική έρευνα. Εκείνο που συστηματικά επιδιώκεται είναι να τονιστεί ότι το ‘έγκλημα’ είναι μέρος της διάβρωσης που σήμερα έχει επεκταθεί σε όλο τον κοινωνικό ιστό. Έτσι, οι ένοχοι όχι μόνον δεν τιμωρούνται, αλλά τις πιο πολλές φορές, ακριβώς επειδή διαπράττουν τα εγκλήματά τους από θέση ισχύος, τους παρέχεται η ευκαιρία να μένουν στο απυρόβλητο. Άλλωστε αυτό ακριβώς υποστηρίζει και στον πρόλογό του ο επιμελητής του βιβλίου Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Κλασικά παραδείγματα της περίπτωσης που μόλις αναφέραμε αποτελούν τα διηγήματα ΚΑΠΝΟΣ και ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΟΔΙΚΙΑΣ, της Αθηνάς Κακούρη και του Τεύκρου Μιχαηλίδη αντίστοιχα. Στο πρώτο, ενώ υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την ταυτότητα του ενόχου, ο αστυνόμος Γεράκης επιλέγει να μην προχωρήσει στην έρευνα και να κλείσει την υπόθεση. Στο δεύτερο, παρότι ο ένοχος αποκαλύπτεται και ομολογεί το έγκλημά του, για λόγους φυλετικούς αλλά και προσωπικούς αυτό αποσιωπάται.
Σ’ αυτό το σημείο πιστεύω πως θα πρέπει να σταθούμε λίγο στις περιπτώσεις του Τεύκρου Μιχαηλίδη και του Παναγιώτη Αγαπητού. Πρόκειται για δυο συγγραφείς που προσπαθούν να συνδυάσουν το ‘έγκλημα’ με το αντικείμενο της επιστήμης τους. Ο Μιχαηλίδης είναι μαθηματικός και το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε το 2006 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, είχε τίτλο ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ. Όσο για τον καθηγητή Βυζαντινολογίας Παναγιώτη Αγαπητό, στα δύο μυθιστορήματα που έχει εκδώσει στο παρελθόν, ΤΟ ΕΒΕΝΙΝΟ ΛΑΟΥΤΟ και Ο ΧΑΛΚΙΝΟΣ ΟΦΘΑΛΜΟΣ, κατορθώνει να συνδυάσει με μαεστρία το αστυνομικό μυστήριο με την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην εποχή των ενδιαφερόντων του. Εντούτοις, παρότι τα κείμενά τους που δημοσιεύονται στην παρούσα συλλογή ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΟΔΙΚΙΑΣ και Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ αντίστοιχα, παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, θεωρώ πως η προσέγγιση δεν είναι επαρκής. Επιπλέον, ιδιαίτερα όσον αφορά το τέλος στο διήγημα Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ, ο αναγνώστης μένει με την απορία πώς συμβαίνει ο δημοσιογράφος-θύμα να είναι και ο αφηγητής της ιστορίας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να προσθέσω πως, κατά την άποψή μου, στη συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 οι ιστορίες που είναι γραμμένες με την κλασική συνταγή παρουσιάζουν περισσότερο ενδιαφέρον από αυτές που συγκαταλέγονται στα ψυχογραφήματα. Στις κλασικές αστυνομικές ιστορίες που εντυπωσιάζουν, κατατάσσονται, μεταξύ άλλων, και οι εξής: ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ της Αμάντας Μιχαλοπούλου, ΟΙ ΠΙΟ ΩΡΑΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΑΠΙΣΤΕΣ του Πέτρου Μαρτινίδη και ΒΡΟΧΕΣ του Σέργιου Γκάκα. Μια εύθυμη νότα σε αυτό το ‘μωσαϊκό’ των τόσο διαφορετικών στη σύλληψή τους ‘αστυνομικών’ περιστατικών, αποτελεί το διήγημα του Πέτρου Μάρκαρη ΤΟ ΠΤΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ.
Παν. Σκούρτης
26/5/2010
Το 2007 κυκλοφόρησε η συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, ένα βιβλίο με δέκα αστυνομικές ιστορίες οι περισσότερες από τις οποίες είναι γραμμένες από νέους συγγραφείς. Ένα χρόνο αργότερα ακολούθησε το ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 που είναι ανάλογου περιεχομένου. Όπως στο πρώτο έτσι και στο δεύτερο βιβλίο την επιμέλεια ανέλαβε ο δημοσιογράφος Ανταίος Χρυσοστομίδης. Και οι δύο αυτές συλλογές κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.
Σε αντίθεση με το πρώτο βιβλίο ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, όπου παρουσιάζονται ιστορίες δέκα συγγραφέων, οι συμμετέχοντες στη συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 είναι δεκατρείς. Κάποιοι από τους συγγραφείς που είχαν συμμετάσχει και στην πρώτη συλλογή, έχουν δώσει κείμενά τους και στην παρούσα. Πρόκειται για τους Ανδρέα Αποστολίδη, Αθηνά Κακούρη, Πέτρο Μάρκαρη, Πέτρο Μαρτινίδη, Τιτίνα Δανέλλη και Φίλιππο Φιλίππου. Από τους υπόλοιπους, άλλοι είναι ήδη γνωστοί και άλλοι, μ’ όλο που ήταν ήδη παρόντες στα Γράμματα, εμφανίζονται για πρώτη φορά στον χώρο της Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Εξαίρεση αποτελεί ο Ιερώνυμος Λύκαρης, ο οποίος, με το κείμενό του ΚΑΝΕΝΑ ΕΛΕΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΡΟΥΣ ΜΑΣ ΦΙΛΟΥΣ, κάνει εδώ το συγγραφικό του ντεμπούτο.
Στο πρώτο βιβλίο τα στοιχεία του ψυχογραφήματος κι αυτά του αστυνομικού μυστηρίου φαίνεται να παίζουν εξίσου ουσιαστικό ρόλο, γιατί υπάρχουν στιγμές που το ψυχογράφημα βοηθάει ώστε να ενεργοποιηθεί η φαντασία του αναγνώστη και να φτάσει μόνος του στη λύση. Αντίθετα, στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 τα στοιχεία που συνθέτουν το ψυχογράφημα είναι εντονότερα εκείνων της κλασικά αστυνομικής πλοκής. Πολλά από τα διηγήματα που δημοσιεύονται σε αυτή τη συλλογή δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως αστυνομικές ιστορίες με την τυπική έννοια του όρου. Αν επιχειρούσαμε κάτι τέτοιο, θα διαπιστώναμε πως συχνά υπάρχουν σημεία που φαίνονται ως κενά και ασάφειες και τα οποία δυσκολεύουν τον αναγνώστη να καταλάβει πού οδηγεί τα πράγματα ο συγγραφέας. Για παράδειγμα, το διήγημα του Ανδρέα Αποστολίδη IN THE PINEWOOD, με την πρώτη ματιά δεν φαίνεται να έχει καμιά απολύτως συνοχή, αλλά τελικά αποδεικνύεται ότι πρόκειται για τις περιπτώσεις διαφόρων εγκληματικών τύπων οι οποίοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, κατορθώνουν να επιπλέουν στην κοινωνία. Επίσης ασαφείς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι ιστορίες ΒΑΘΙΑ ΓΑΛΑΖΙΑ ΛΙΜΝΗ του Φίλιππα Φιλίππου, Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ της Τιτίνας Δανέλλη και ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΔΟΥΝΑΒΗΣ του Μανόλη Πιμπλή. Παρόμοια χαρακτηριστικά παρουσιάζει και το διήγημα του Κώστα Κατσουλάρη ΨΥΧΗ ΦΟΝΙΑ.
Το γεγονός πως σε ορισμένες ιστορίες ο αναγνώστης ανακαλύπτει κενά και ασάφειες, οφείλεται μάλλον στο ότι πολλοί από τους συγγραφείς της παρούσης συλλογής ενδιαφέρονται περισσότερο να προβάλουν τα αίτια που ‘καλλιεργούν’ στον άνθρωπο τη ροπή προς το έγκλημα (εύκολος πλουτισμός, κοινωνική άνοδος με αθέμιτα μέσα κ.λ.π.), παρά για το αν η λύση που δίνεται παραπέμπει σε αποτελέσματα που έχουν προκύψει από αστυνομική έρευνα. Εκείνο που συστηματικά επιδιώκεται είναι να τονιστεί ότι το ‘έγκλημα’ είναι μέρος της διάβρωσης που σήμερα έχει επεκταθεί σε όλο τον κοινωνικό ιστό. Έτσι, οι ένοχοι όχι μόνον δεν τιμωρούνται, αλλά τις πιο πολλές φορές, ακριβώς επειδή διαπράττουν τα εγκλήματά τους από θέση ισχύος, τους παρέχεται η ευκαιρία να μένουν στο απυρόβλητο. Άλλωστε αυτό ακριβώς υποστηρίζει και στον πρόλογό του ο επιμελητής του βιβλίου Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Κλασικά παραδείγματα της περίπτωσης που μόλις αναφέραμε αποτελούν τα διηγήματα ΚΑΠΝΟΣ και ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΟΔΙΚΙΑΣ, της Αθηνάς Κακούρη και του Τεύκρου Μιχαηλίδη αντίστοιχα. Στο πρώτο, ενώ υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την ταυτότητα του ενόχου, ο αστυνόμος Γεράκης επιλέγει να μην προχωρήσει στην έρευνα και να κλείσει την υπόθεση. Στο δεύτερο, παρότι ο ένοχος αποκαλύπτεται και ομολογεί το έγκλημά του, για λόγους φυλετικούς αλλά και προσωπικούς αυτό αποσιωπάται.
Σ’ αυτό το σημείο πιστεύω πως θα πρέπει να σταθούμε λίγο στις περιπτώσεις του Τεύκρου Μιχαηλίδη και του Παναγιώτη Αγαπητού. Πρόκειται για δυο συγγραφείς που προσπαθούν να συνδυάσουν το ‘έγκλημα’ με το αντικείμενο της επιστήμης τους. Ο Μιχαηλίδης είναι μαθηματικός και το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε το 2006 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, είχε τίτλο ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ. Όσο για τον καθηγητή Βυζαντινολογίας Παναγιώτη Αγαπητό, στα δύο μυθιστορήματα που έχει εκδώσει στο παρελθόν, ΤΟ ΕΒΕΝΙΝΟ ΛΑΟΥΤΟ και Ο ΧΑΛΚΙΝΟΣ ΟΦΘΑΛΜΟΣ, κατορθώνει να συνδυάσει με μαεστρία το αστυνομικό μυστήριο με την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην εποχή των ενδιαφερόντων του. Εντούτοις, παρότι τα κείμενά τους που δημοσιεύονται στην παρούσα συλλογή ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΟΔΙΚΙΑΣ και Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ αντίστοιχα, παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, θεωρώ πως η προσέγγιση δεν είναι επαρκής. Επιπλέον, ιδιαίτερα όσον αφορά το τέλος στο διήγημα Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ, ο αναγνώστης μένει με την απορία πώς συμβαίνει ο δημοσιογράφος-θύμα να είναι και ο αφηγητής της ιστορίας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να προσθέσω πως, κατά την άποψή μου, στη συλλογή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ 2 οι ιστορίες που είναι γραμμένες με την κλασική συνταγή παρουσιάζουν περισσότερο ενδιαφέρον από αυτές που συγκαταλέγονται στα ψυχογραφήματα. Στις κλασικές αστυνομικές ιστορίες που εντυπωσιάζουν, κατατάσσονται, μεταξύ άλλων, και οι εξής: ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ της Αμάντας Μιχαλοπούλου, ΟΙ ΠΙΟ ΩΡΑΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΑΠΙΣΤΕΣ του Πέτρου Μαρτινίδη και ΒΡΟΧΕΣ του Σέργιου Γκάκα. Μια εύθυμη νότα σε αυτό το ‘μωσαϊκό’ των τόσο διαφορετικών στη σύλληψή τους ‘αστυνομικών’ περιστατικών, αποτελεί το διήγημα του Πέτρου Μάρκαρη ΤΟ ΠΤΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ.
Παν. Σκούρτης
26/5/2010
