Οι ερευνητές και οι λάτρεις του Ρεμπέτικου και του Λαϊκού Τραγουδιού και κυρίως αυτοί, γνωρίζουν ότι υπάρχουν δυο είδη μπουζουκιών, το τρίχορδο και το τετράχορδο. Οι παραπάνω ονομασίες δεν αφορούν ακριβώς τον αριθμό χορδών που γενικά έχουν τα μπουζούκια, αλλά αναφέρονται στα ζεύγη χορδών διαθέτουν. Δηλαδή ενώ όλα τα μπουζούκια είναι διπλόχορδα, το τρίχορδο έχει τρία ζευγάρια τέλια - όπως ονομάζονται οι χορδές στη γλώσσα των μπουζουξήδων - και το τετράχορδο τέσσερα.
Το τρίχορδο μπουζούκι, δηλαδή στην πραγματικότητα εξάχορδο, είναι αυτό που χρησιμοποιήθηκε στα Ρεμπέτικα της Πειραιώτικης Σχολής. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το είδος του οργάνου που πέρασε στη δισκογραφία από τις ηχογραφήσεις του Μάρκου Βαμβακάρη. Όμως, λέγεται ότι, ακόμα και το κούρντισμα του τρίχορδου μπουζουκιού που χρησιμοποίησε στις ηχογραφήσεις του ο Μάρκος, δεν ήταν το ίδιο με αυτό που χρησιμοποιείται σήμερα και πως το σημερινό κούρντισμα του τρίχορδου ΡΕ ΛΑ ΡΕ, επινοήθηκε από τον μπουζουξή Γιώργο Μανέτα.
Αλλά και το τετράχορδο ή οχτάχορδο μπουζούκι τελικά ανακαλύπτουμε ότι υπήρχε σε πολλές μορφές. Το είδος τετράχορδου μπουζουκιού που έγινε ευρύτερα γνωστό, είναι αυτό που, στις μέρες μας, αποφάσισε να λανσάρει ο Μανόλης Χιώτης προσθέτοντας ένα παραπάνω τέλι στο τρίχορδο μπουζούκι της εποχής του. Πολλά λέγονται τόσο για τα καλλιτεχνικά κίνητρα και το έναυσμα που οδήγησε τον Χιώτη στη συγκεκριμένη τροποποίηση, αλλά και για τις ανατροπές που προκλήθηκαν στο χώρο της λαϊκής μουσικής απ’ αυτή την απόφασή του. Για τη σχέση όμως του Χιώτη με τη μουσική και το μπουζούκι, έχω μιλήσει σε άλλο άρθρο, (αναζητήστε αρχείο Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ- ΜΑΝΟΛΗΣ ΧΙΩΤΗΣ).
Τώρα θα περιοριστώ στο να αναφερθώ στα είδη τετράχορδου μπουζουκιού που προηγήθηκαν της εποχής του Χιώτη. Σύμφωνα με μαρτυρία του δημοφιλούς δεξιοτέχνη στο μπουζούκι Θανάση Πολυκανδριώτη, το πρώτο τετράχορδο κατασκευάστηκε για τον σολίστα Στέφανο ή Στεφανάκη Σπιτάμπελο. Όπως διατείνεται ο Πολυκανδριώτης μέσα από την τηλεοπτική εκπομπή ‘Μονόγραμμα’, το μπουζούκι αυτό το έφερε ο Σπιτάμπελος από την Αμερική και ένα τέτοιο όργανο είδε ο Χιώτης και αποφάσισε να κάνει τη δική του μετατροπή στο τρίχορδο. Στο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, υπάρχει μια φωτογραφία όπου εικονίζεται ο Σπιτάμπελος να ποζάρει κρατώντας αυτό το έγχορδο. Απ’ όσο μπορούμε να διακρίνουμε, το συγκεκριμένο μουσικό όργανο μοιάζει με κιθάρα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι το σημερινό τετράχορδο μπουζούκι.
Εντούτοις, εκτός από τα όσα διατείνεται ο Πολυκανδριώτης στην εκπομπή ‘Μονόγραμμα’, σύμφωνα και με άλλες πηγές, το τετράχορδο μπουζούκι υπήρχε και πολύ πριν την εποχή του Σπιτάμπελου. Τις συγκεκριμένες πληροφορίες τις βρίσκουμε στην αυτοβιογραφία του Γιώργου Ζαμπέττα. Εκεί διαβάζουμε ότι ένα είδος τετράχορδου μπουζουκιού έπαιζαν ο παππούς και ο πατέρας του πασίγνωστου δεξιοτέχνη και συνθέτη. Ο Ζαμπέττας γεννήθηκε το 1925, οπότε καταλαβαίνει κανείς πόσο πίσω πάει αυτή η ιστορία. Άλλωστε, υπάρχει και η μαρτυρία για τον τυπογράφο Γιώργο Σκούρτη, ο οποίος έπαιζε τετράχορδο μπουζούκι πολύ πριν βγάλει ο Μάρκος το τρίχορδο στη δισκογραφία, δηλαδή νωρίτερα από το 1933.
Το τετράχορδο μπουζούκι όμως που έπαιζαν ο παππούς και ο πατέρας του Γιώργου Ζαμπέττα, μαθαίνουμε ότι επίσης ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που υπάρχει σήμερα. Οι ονομασίες ανά δυο τέλια ήσαν ίδιες και επιπλέον ταυτόσημες με αυτές του σημερινού τρίχορδου. Δηλαδή αντί για ΝΤΟ, ΦΑ, ΛΑ, ΡΕ που είναι τώρα στο τετράχορδο, τότε υπήρχε ένα ΛΑ παραπάνω απ’ ό,τι στο σημερινό τρίχορδο μπουζούκι, με άλλα λόγια ΡΕ, ΛΑ, ΡΕ, (ΛΑ).
Κλείνοντας, ας πούμε λίγα λόγια ακόμα για τον Μανόλη Χιώτη. Από την εποχή που άρχισε να χρησιμοποιείται το είδος τετράχορδου μπουζουκιού το οποίο λάνσαρε εκείνος, η δεξιοτεχνία τείνει να θεωρείται συνώνυμη με τη ταχύτητα στο παίξιμο. Αλλά - βέβαια κατά την προσωπική μου πάντα γνώμη - δεν έχουν ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ο ίδιος ο Χιώτης μπορεί να υπήρξε πράγματι δεξιοτέχνης, όμως αυτό δεν οφείλεται μόνον στο γεγονός ότι το παίξιμό του είχε ταχείς ρυθμούς. Το συγκεκριμένο προσόν του θα ήταν ανάξιο λόγου αν στη μουσική του δεν υπήρχε διάχυτο και το συναίσθημα. Αν εξετάσουμε τα πράγματα γενικότερα, η δυνατότητα κάποιου μπουζουξή να παίζει απλώς γρήγορα, αλλά χωρίς την ικανότητα να χρωματίζει το παίξιμό του με συναίσθημα, δεν μπορεί να θεωρείται δεξιοτεχνία. Γιατί, μην ξεχνάμε ότι στις μέρες μας, ταχύτητα σε μια τέτοια ενέργεια με τις καινούργιες τεχνολογίες μπορεί εύκολα να επιτευχθεί, όπως π.χ. με έναν ανθρωπόμορφο υπολογιστή, δηλαδή ένα ρομπότ. Οπότε είναι παράλογο το προσόν της ταχύτητας και μόνο αυτό να ορίζει τον δεξιοτέχνη .
Π. Σκούρτης
9 -4 - 2010
Το τρίχορδο μπουζούκι, δηλαδή στην πραγματικότητα εξάχορδο, είναι αυτό που χρησιμοποιήθηκε στα Ρεμπέτικα της Πειραιώτικης Σχολής. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το είδος του οργάνου που πέρασε στη δισκογραφία από τις ηχογραφήσεις του Μάρκου Βαμβακάρη. Όμως, λέγεται ότι, ακόμα και το κούρντισμα του τρίχορδου μπουζουκιού που χρησιμοποίησε στις ηχογραφήσεις του ο Μάρκος, δεν ήταν το ίδιο με αυτό που χρησιμοποιείται σήμερα και πως το σημερινό κούρντισμα του τρίχορδου ΡΕ ΛΑ ΡΕ, επινοήθηκε από τον μπουζουξή Γιώργο Μανέτα.
Αλλά και το τετράχορδο ή οχτάχορδο μπουζούκι τελικά ανακαλύπτουμε ότι υπήρχε σε πολλές μορφές. Το είδος τετράχορδου μπουζουκιού που έγινε ευρύτερα γνωστό, είναι αυτό που, στις μέρες μας, αποφάσισε να λανσάρει ο Μανόλης Χιώτης προσθέτοντας ένα παραπάνω τέλι στο τρίχορδο μπουζούκι της εποχής του. Πολλά λέγονται τόσο για τα καλλιτεχνικά κίνητρα και το έναυσμα που οδήγησε τον Χιώτη στη συγκεκριμένη τροποποίηση, αλλά και για τις ανατροπές που προκλήθηκαν στο χώρο της λαϊκής μουσικής απ’ αυτή την απόφασή του. Για τη σχέση όμως του Χιώτη με τη μουσική και το μπουζούκι, έχω μιλήσει σε άλλο άρθρο, (αναζητήστε αρχείο Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ- ΜΑΝΟΛΗΣ ΧΙΩΤΗΣ).
Τώρα θα περιοριστώ στο να αναφερθώ στα είδη τετράχορδου μπουζουκιού που προηγήθηκαν της εποχής του Χιώτη. Σύμφωνα με μαρτυρία του δημοφιλούς δεξιοτέχνη στο μπουζούκι Θανάση Πολυκανδριώτη, το πρώτο τετράχορδο κατασκευάστηκε για τον σολίστα Στέφανο ή Στεφανάκη Σπιτάμπελο. Όπως διατείνεται ο Πολυκανδριώτης μέσα από την τηλεοπτική εκπομπή ‘Μονόγραμμα’, το μπουζούκι αυτό το έφερε ο Σπιτάμπελος από την Αμερική και ένα τέτοιο όργανο είδε ο Χιώτης και αποφάσισε να κάνει τη δική του μετατροπή στο τρίχορδο. Στο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, υπάρχει μια φωτογραφία όπου εικονίζεται ο Σπιτάμπελος να ποζάρει κρατώντας αυτό το έγχορδο. Απ’ όσο μπορούμε να διακρίνουμε, το συγκεκριμένο μουσικό όργανο μοιάζει με κιθάρα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι το σημερινό τετράχορδο μπουζούκι.
Εντούτοις, εκτός από τα όσα διατείνεται ο Πολυκανδριώτης στην εκπομπή ‘Μονόγραμμα’, σύμφωνα και με άλλες πηγές, το τετράχορδο μπουζούκι υπήρχε και πολύ πριν την εποχή του Σπιτάμπελου. Τις συγκεκριμένες πληροφορίες τις βρίσκουμε στην αυτοβιογραφία του Γιώργου Ζαμπέττα. Εκεί διαβάζουμε ότι ένα είδος τετράχορδου μπουζουκιού έπαιζαν ο παππούς και ο πατέρας του πασίγνωστου δεξιοτέχνη και συνθέτη. Ο Ζαμπέττας γεννήθηκε το 1925, οπότε καταλαβαίνει κανείς πόσο πίσω πάει αυτή η ιστορία. Άλλωστε, υπάρχει και η μαρτυρία για τον τυπογράφο Γιώργο Σκούρτη, ο οποίος έπαιζε τετράχορδο μπουζούκι πολύ πριν βγάλει ο Μάρκος το τρίχορδο στη δισκογραφία, δηλαδή νωρίτερα από το 1933.
Το τετράχορδο μπουζούκι όμως που έπαιζαν ο παππούς και ο πατέρας του Γιώργου Ζαμπέττα, μαθαίνουμε ότι επίσης ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που υπάρχει σήμερα. Οι ονομασίες ανά δυο τέλια ήσαν ίδιες και επιπλέον ταυτόσημες με αυτές του σημερινού τρίχορδου. Δηλαδή αντί για ΝΤΟ, ΦΑ, ΛΑ, ΡΕ που είναι τώρα στο τετράχορδο, τότε υπήρχε ένα ΛΑ παραπάνω απ’ ό,τι στο σημερινό τρίχορδο μπουζούκι, με άλλα λόγια ΡΕ, ΛΑ, ΡΕ, (ΛΑ).
Κλείνοντας, ας πούμε λίγα λόγια ακόμα για τον Μανόλη Χιώτη. Από την εποχή που άρχισε να χρησιμοποιείται το είδος τετράχορδου μπουζουκιού το οποίο λάνσαρε εκείνος, η δεξιοτεχνία τείνει να θεωρείται συνώνυμη με τη ταχύτητα στο παίξιμο. Αλλά - βέβαια κατά την προσωπική μου πάντα γνώμη - δεν έχουν ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ο ίδιος ο Χιώτης μπορεί να υπήρξε πράγματι δεξιοτέχνης, όμως αυτό δεν οφείλεται μόνον στο γεγονός ότι το παίξιμό του είχε ταχείς ρυθμούς. Το συγκεκριμένο προσόν του θα ήταν ανάξιο λόγου αν στη μουσική του δεν υπήρχε διάχυτο και το συναίσθημα. Αν εξετάσουμε τα πράγματα γενικότερα, η δυνατότητα κάποιου μπουζουξή να παίζει απλώς γρήγορα, αλλά χωρίς την ικανότητα να χρωματίζει το παίξιμό του με συναίσθημα, δεν μπορεί να θεωρείται δεξιοτεχνία. Γιατί, μην ξεχνάμε ότι στις μέρες μας, ταχύτητα σε μια τέτοια ενέργεια με τις καινούργιες τεχνολογίες μπορεί εύκολα να επιτευχθεί, όπως π.χ. με έναν ανθρωπόμορφο υπολογιστή, δηλαδή ένα ρομπότ. Οπότε είναι παράλογο το προσόν της ταχύτητας και μόνο αυτό να ορίζει τον δεξιοτέχνη .
Π. Σκούρτης
9 -4 - 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου