Τ. Ραχματούλινα: 'ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΡΩΣΙΚΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ'

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΡΩΣΙΚΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Πιστεύω ότι είναι καλύτερα η λογοτεχνία κάθε χώρας να διαβάζεται στο πρωτότυπο. Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό, διότι για να την κατανοήσει κανείς απαιτείται η καλή γνώση της γλώσσας. Όμως πιστεύω ότι η μετάφραση αποτελεί ένα εγχείρημα για τα επιτυχή αποτελέσματα του οποίου κανείς ποτέ δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Και τούτο, επειδή πρέπει αφενός μεν ο μεταφραστής να γνωρίζει ικανοποιητικά τόσο τη γλώσσα του πρωτοτύπου όσο κι αυτή στην οποία μεταφράζει, αφετέρου δε, να διαθέτει το χάρισμα της γραφής ώστε το κείμενο να αποδοθεί με τέτοιο τρόπο που να μην καταστρέφεται η λογοτεχνική αξία του έργου. Αναμφισβήτητα υπάρχουν οι εξαιρέσεις στον κανόνα και θεωρώ ότι η μεταφραστική δουλειά που έκανε η Τάνια Ραχματούλινα πάνω στο βιβλίο «ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΡΩΣΙΚΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ» ανήκει σ’ αυτές τις εξαιρέσεις. Η ενασχόληση της με το γράψιμο μου ήταν ήδη γνωστή από τη συμμετοχή της στη συγγραφή βιβλίων που αφορούν το Λαϊκό Τραγούδι. Η Ραχματούλινα - που είναι Ρωσικής καταγωγής αλλά έχει γεννηθεί στην Κύπρο και συγκεκριμένα στη Λευκωσία - μαζί με τον ερευνητή του Ρεμπέτικου Νέαρχο Γεωργιάδη – επίσης Κύπριο – έχει επίσης επιμεληθεί τις βιογραφίες του συνθέτη λαϊκών τραγουδιών Θόδωρου Δερβενιώτη και του καταξιωμένου σολίστα στο μπουζούκι Κώστα Παπαδόπουλου. Όμως ως σήμερα, δεν είχα υπόψη μου κάποια μεταφραστική δουλειά της.Το βιβλίο που κυρίως σχολιάζεται εδώ και το οποίο όπως προείπαμε, τιτλοφορείται «ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΡΩΣΙΚΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ», κυκλοφόρησε το 2005 από τις εκδόσεις ‘ΠΛΕΘΡΟΝ’. Η μεταφράστρια είναι υπεύθυνη όχι μόνο για την απόδοση αυτών των κειμένων στη γλώσσα μας, αλλά και για την επιλογή τους. Η έκδοση περιλαμβάνει διηγήματα εκπροσώπων της Ρωσικής Λογοτεχνίας, οι περισσότεροι από τους οποίους μας συστήνονται μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο. Θ’ αναφερθώ στους Βασίλι Αντρέγιεφ, Βαλεντίν Καντάγιεφ, Νικολάι Γκουμίλιοφ Βασίλι Γκρόσμαν, Ισαάκ Μπάμπελ, Ιβάν Μπούνιν, Γιεβγκένι Ζαμιάτιν, Παντελεήμωνα Ρομανώφ, Μαρίνα Τσσβάγιεβα. Υπάρχουν όμως και κείμενα λογοτεχνών αυτής της χώρας που είναι πιο γνωστοί στον τόπο μας, όπως του Μαξίμ Γκόρκι και του Βλαντιμίρ Ναμπάκοφ. Για όσους δεν το γνωρίζουν ή δεν το θυμούνται, να σημειωθεί εδώ πως ο τελευταίος έγινε περισσότερο δημοφιλής όταν μετανάστευσε στην Αμερική, όπου έγραψε το κλασικό πλέον μυθιστόρημα «Λολίτα» που έγινε και κινηματογραφική ταινία.Όπως μαρτυρεί ο τίτλος της έκδοσης η οποία σχολιάζεται, τα διηγήματα που περιλαμβάνονται σ’ αυτή γράφτηκαν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Όμως, ένα τέτοιο γεγονός δεν περιορίζει καθόλου την εικόνα της Ρωσικής Λογοτεχνίας που προσφέρεται απ’ αυτό το βιβλίο. Γιατί - όπως σημειώνεται από την μεταφράστρια στην εισαγωγή της - η περίοδος δημιουργίας αυτών των κειμένων, είναι η εποχή της μεταπολεμικής Ρωσίας. Μεταπολεμική εποχή για τη Ρωσία, θεωρείται αυτή μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Εγώ λοιπόν θα πρόσθετα πως επειδή, ως επισημαίνεται, εκείνη την περίοδο συντελούνται ριζικές αλλαγές στη ρωσική κοινωνία, στα συγκεκριμένα διηγήματα ανακαλύπτει κανείς πολλές τάσεις και ποικίλους χαρακτήρες. Άρα, το αναφερόμενο βιβλίο - παρά τον περιοριστικό του τίτλο - παρουσιάζει μια ικανοποιητική εικόνα των τάσεων στη Ρωσική Λογοτεχνία γενικότερα, οπότε αποτελεί και μια καλή εισαγωγή για όσους επιθυμούν να μυηθούν σ’ αυτήν.Εξ’ ορισμού, το διήγημα περιγράφεται ως κείμενο το οποίο αναφέρεται σ’ ένα επεισόδιο από τη ζωή των κεντρικών χαρακτήρων. Πρέπει λοιπόν να τονιστεί πως ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της συγκεκριμένης έκδοσης είναι το εξής: μέσα από ορισμένα κείμενα που έχουν καταχωρισθεί εδώ, αναδεικνύεται το χάρισμα που διαθέτουν οι ικανοί διηγηματογράφο. Κι αυτό είναι να καθιστούν ενδιαφέρουσα την περιγραφή καταστάσεων οι οποίες, μέσα στον ρυθμό της καθημερινότητας, μπορεί να περνούσαν απαρατήρητες ή και να θεωρούνταν ασήμαντές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης αποτελούν τα κείμενα «Ο ΥΠΝΟΣ», «ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ», «ΕΝΑ ΔΕΚΑΛΕΠΤΟ ΔΡΑΜΑ» και «ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ». Τα διηγήματα που οι τίτλοι τους μόλις αναφέρθηκαν, έχουν γραφτεί από τους Βαλεντίν Καντάγιεφ, Παντελεήμονα Ρομανόφ, Γιεβγκένι Ζαμιάτιν και Βασίλι Γκρόσμαν, αντίστοιχα. Στην αρχή αυτού του κειμένου ανέφερα πως η έκδοση που σχολιάζεται ανήκει κατά την άποψή μου στις περιπτώσεις αξιόλογων μεταφράσεων. Παρότι δεν γνωρίζω τα Ρωσικά, διακινδυνεύω να υποστηρίξω κάτι τέτοιο για τον εξής λόγο: θεωρώ πως μια από τις πρωταρχικές ικανότητες του σπουδαίου μεταφραστή είναι το κατά πόσο διαθέτει τη δυνατότητα να δώσει ενδιαφέρουσα και αβίαστη ροή στον τρόπο αφήγησης . Αν μη τι άλλο λοιπόν, αυτό το χάρισμα του ικανού μεταφραστή, υπάρχει διάχυτο στη γραφή της Ραχματούλινα.

Π. Σκούρτης
16-1 - 2008