Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα του ‘σήμερα’ δεν μπορούν να εκφραστούν με λαϊκό στίχο κι αυτός είναι ο λόγος που στις μέρες μας δεν γράφονται στίχοι για γνήσια λαϊκά τραγούδια. Αναφέρομαι ειδικά στον στίχο, γιατί όσον αφορά τους ρυθμούς των τραγουδιών (ζεϊμπέκικα, χασάπικα, κλπ. ) αυτοί έχουν χρησιμοποιηθεί και σε άλλα μουσικά είδη, όπως π.χ. το Έντεχνο Λαϊκό Τραγούδι. Ως γνωστόν, το μουσικό είδος που κυρίως έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ‘Λαϊκό Τραγούδι’, είναι η μετεξέλιξη του Ρεμπέτικου. Χρησιμοποιώ τη φράση ‘έχουμε συνηθίσει ν’ αποκαλούμε’, επειδή στην πραγματικότητα και το Ρεμπέτικο μια μορφή Λαϊκού Τραγουδιού είναι. Όπως λοιπόν το λεγόμενο ‘Λαϊκό’ θεωρείται η μετεξέλιξη του Ρεμπέτικου, έτσι και το ‘Έντεχνο’ είναι η μετεξέλιξη του Λαϊκού Τραγουδιού.
Το θέμα όμως αυτού του άρθρου δεν είναι η Μουσική αλλά ο Στίχος. Όπως προείπαμε, υποστηρίζεται πως στις μέρες μας υπάρχει πρόβλημα στο να αποδοθούν τα διατρέχοντα στον καιρό μας με λαϊκό στίχο. Αν πράγματι ισχύει κάτι τέτοιο, θεωρώ ότι το πρόβλημα δεν πρέπει να αναζητηθεί σε αδυναμία αυτού του στίχου να καταγράψει τα ‘ντέρτια’ του καιρού μας. Μάλλον αυτή η δυσκολία καταγραφής οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές από τις καταστάσεις που βιώνουν σήμερα οι άνθρωποι είναι περίπλοκες. Δύσκολα λοιπόν αποδίδονται με αμεσότητα και απλότητα, στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη γραφή του λαϊκού στίχου.
Εδώ βέβαια μπορεί να υπάρξει κάποιος αντίλογος. Το μουσικό είδος στο οποίο αναφερόμαστε ως ‘έντεχνο λαϊκό τραγούδι’ στηρίχθηκε κυρίως σε δημιουργίες που, ναι μεν ήσαν βασισμένες σε λαϊκούς ρυθμούς, αλλά δεν είχαν καθόλου απλά λόγια. Αυτό το είδος τραγουδιού που δεν βασίστηκε σε στίχους απλών στιχουργών αλλά αξιόλογων πνευματικών δημιουργών στο χώρο της ποίησης, εμφανίστηκε, αναπτύχθηκε και άνθισε κυρίως στις δεκαετίες ‘60 – ’70. Μάλιστα, εκείνη η εποχή υπήρξε μια περίοδος αναζητήσεων όχι μόνο στο Τραγούδι και σε άλλους καλλιτεχνικούς τομείς, αλλά και στον πνευματικό χώρο γενικότερα. Σήμερα αυτό το μουσικό είδος θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίζαμε και ‘Λόγιο Λαϊκό Τραγούδι’, παρότι εκ πρώτης όψεως ένας τέτοιος χαρακτηρισμός φαντάζει αντιφατικός.
Άλλωστε, ο όρος ‘έντεχνο’ είχε σχέση περισσότερο με τη μουσική παρά με τον στίχο. Είχε να κάνει πιο πολύ με το γεγονός ότι οι συνθέτες αυτών των τραγουδιών γνώριζαν τη γλώσσα του πενταγράμμου σε αντίθεση με πολλούς ομότεχνούς τους στο χώρο της παραδοσιακά λαϊκής μουσικής. Στις μέρες μας όμως, ακόμα και στο χώρο που μόλις αναφέραμε, πολύ περισσότεροι συνθέτες απ’ όσο παλιότερα έχουν διευρύνει τις γνώσεις τους σχετικά με τη γλώσσα του πενταγράμμου. Άρα στο λαϊκό τραγούδι με ποιητικό στίχο, σήμερα ταιριάζει ο όρος ‘λόγιο’ και δεν παρουσιάζει αντίφαση.
Ανεξάρτητα όμως απ’ όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως σχετικά με το ‘λόγιο λαϊκό τραγούδι’, περίπου την ίδια εποχή, δηλαδή στις δεκαετίες 60-70, εμφανίστηκαν και κάποιοι καινούργιοι εκπρόσωποι στο χώρο της στιχουργίας. Αυτοί, ναι μεν έγραψαν στίχους αποκλειστικά για μελοποίηση, πολλοί από τους οποίους επενδύθηκαν με λαϊκούς ρυθμούς, αλλά στα τραγούδια αυτά υπήρχε το στοιχείο του κοινωνικού προβληματισμού πιο έντονο απ’ ό,τι στο ρεμπέτικο, παρότι εκφραζόταν με έναν Λόγο πολύ πιο ‘ποιητικό’ από εκείνον της απλής λαϊκής στιχουργίας. Κλασικοί εκπρόσωποι αυτής της σχολής ήσαν μεταξύ άλλων ο Νίκος Γκάτσος, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ο Κώστας Βίρβος και φυσικά ο πολυγραφότατος Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Τώρα, για να επανέλθω στο θέμα που κυρίως μας απασχολεί, δηλαδή στην άποψη ότι ο λαϊκός στίχος παρουσιάζεται ανεπαρκής στο να εκφράσει τους προβληματισμούς των καιρών μας, θα ήθελα να επισημάνω το εξής: Πιστεύω ότι, η διαφορά των παλαιότερων στιχουργών του συγκεκριμένου χώρου με τους σημερινούς, κατόπιν των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι προφανής. Τότε, ακόμα κι εκείνοι που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν ένα είδος λαϊκού στίχου με ύφος κάπως ‘λόγιο’, δεν θεωρούσαν πως προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους έπρεπε να καταφεύγουν σε ακαταλαβίστικα λεκτικά σχήματα, με ακατανόητα και βαρύγδουπα νοήματα, όπως συμβαίνει με πολλούς από τους σημερινούς στιχουργούς. Δυστυχώς, εκείνο που επιδιώκεται συστηματικά στις μέρες μας, είναι η πολυπλοκότητα στην έκφραση. Κυρίως αυτό είναι το πρόβλημα που εμποδίζει τον σημερινό στιχουργό να επικοινωνήσει με το κοινό του με τον τρόπο που ταιριάζει στη γραφή του λαϊκού στίχου, άμεσα και χωρίς φιοριτούρες.
Π. Σκούρτης
31 -10- 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου